ajnowszym dodatkiem do oferty duńskiego firmy Dynaudio są kolumny Confidence Platinum. Niezbyt o nich głośno, co nie jest typowym zachowaniem – to profesjonalny w każdym calu, a więc dbający nie tylko o produkt, ale i jego promocję producent. Nie jestem tego pewien, ale powiedziałbym, że to szczególny przypadek, w którym dostajemy produkt pod pewnymi względami lepszy, droższy, który jednak nie ma stać się „wiodącym” w danej serii. Sekret – a może wcale nie taki znowu sekret, to tylko moje dywagacje – tkwi w kalendarzu. W serii Confidence dotychczas znajdowały się dwie odmiany tych samych modeli: podstawowe Confidence II oraz Confidence Signature. Kolumny różniły się lepszymi elementami w zwrotnicy oraz ładniejszym wykończeniem tych drugich. W krótkim czasie, krótkim jak na tak dopracowany i wyrafinowany produkt, powstaje jeszcze nowsza wersja. Pytani o to przedstawiciele Dynaudio mówią, że „problem” tkwi w jeszcze droższych kolumnach, Evidence Platinum – potężnych, fantastycznie wykonanych głośnikach będących w tej chwili, de facto, ich flagowym produktem. Otóż techniki, poprawki, a także jakość wykonania, jakie udało się tam uzyskać dawały na tyle znaczące zmiany w dźwięku i estetyce produktu, że po prostu nie dało się ich nie wprowadzić, choć oczywiście na nieco mniejszą skalę, w serii niżej – Confidence. Głośne powiedzenie więc, że seria CII, choć naprawdę bardzo dobra, nie była „ostateczną”, przynajmniej na kilka lat musi być dla high-endowego producenta kłopotliwe. Sami musimy więc odpowiedzieć sobie na pytanie, czy cenimy sobie zaangażowanie Dynaudio w sprzedawane przez siebie kolumny i chęć dostarczenia ich odbiorcom w możliwie najlepszej wersji, czy zganimy ją za zbytni pośpiech z wprowadzaniem do sprzedaży serii CII. Możliwe są dwa scenariusze: zmiany w produktach kiedy tylko pojawią się nowe rozwiązania, poprawki – tak robi Ayon Audio – albo odczekanie roku, dwóch, czterech lat – tylu, ile zwykle firma odczekuje między kolejnymi zmianami danej serii, dając od razu cały pakiet zmian.

Przemknęło mi to przez głowę w czasie wypakowywania kolumn X34, nowej wersji modelu X32 z serii Excite. Jak widać, nazwa tej podstawowej w ofercie serii pozostaje bez zmian, podobnie jak wcześniej serii Focus, odświeżonej w 2011 roku. Wskazuje to na przywiązanie firmy do takich wartości, jak: kontynuacja, długowieczność, tradycja.
„Spustem”, który uruchomił te spekulacje był doskonały wygląd i perfekcyjne wykończenie kolumn przywiezionych do testu. Nowe Excite’y okleinowane są naturalnym fornirem, który w wersji Rosewood wygląda po prostu obłędnie. Jeśli będą państwo mieli możliwość rzucenia okiem na tę wersję, to nawet bez słuchania wytworzy się między wami i kolumnami coś w rodzaju „porozumienia”. Niezależnie od tego, czy szukamy dla siebie czegoś nowego, czy mamy kolumny droższe, czy tańsze, nie sposób będzie nie docenić tego, co Duńczycy osiągnęli.

Wrażenie to potęgowane jest przez detale, będące jednak częścią całościowego projektu. To na przykład brak otworów na kołki dla maskownic. Rzecz widziana była już wcześniej, ostatnio np. w kolumnach Monitor Audio z serii Silver (czytaj TUTAJ), z tak idealnie położonym fornirem robi jednak duże wrażenie. Maskownica mocowana jest za pomocą magnesów – jeden wklejany jest w wyfrezowany w obudowie otwór i przykrywany fornirem. Drugi znajduje się w plastikowej ramie maskownicy z czarnego materiału.
Krokiem we właściwym kierunku jest także sposób ustabilizowania kolumn. X34 to bardzo smukłe konstrukcje, w których punkt ciężkości wypada wysoko – wszystkie głośniki przykręcone są w górnej połowie obudowy. W poprzedniej wersji Excite po prostu wkręcano kolce od spodu – wzmacnianego wprawdzie płytą z MDF-u, która nie poprawiała jednak stabilności konstrukcji. X34 stoją pewnie dzięki nóżkom wystającym poza obrys podstawy. Żadna to innowacja, znamy to z wielu innych kolumn, od lat. Dynaudio zrobiło to jednak po swojemu – estetycznie i rozsądnie. Srebrny kolor oraz kształt powodują, że ładnie łączą się z resztą kolumny – są widoczne, a mimo to nie atakują nas swoją obecnością. Są rozsądne dzięki konstrukcji. To odlewy ciśnieniowe ze stopu aluminium wzmacniane od spodu czymś w rodzaju „kratownicy” poprawiającej ich sztywność. Kolce są niemal niewidoczne, chowają się w całości w nóżce, a ich wysokość reguluje się wkręcając je od góry, co jest wygodniejsze niż kręcenie nakrętkami. Pod nóżkami zamocowano na stałe gumowe krążki – kolumny można postawić bezpośrednio na podłodze, bez kolców. Klasa.

Od strony konstrukcyjnej X34 to kolumny dwudrożne, trzygłośnikowe, z obudową typu bas-refleks. Są bardzo smukłe, bo przy wysokości 950 mm szerokość wynosi zaledwie 170 mm. Oprócz nich w serii Excite (2013) znajdziemy jeszcze jeden model wolnostojący, większe Excite’y X38, przetestowane przez Marka Dybę w październiku 2013 roku, w 114. wydaniu „High Fidelity” (czytaj TUTAJ). Katalog wymienia również kolumny podstawkowe Excite X14, które: „pomimo swoich rozmiarów, dzięki nowym głośnikom nisko-średniotonowym o dużym skoku są zdolne wygenerować duży, mocny dźwięk, podczas gdy najnowsza wersja miękkiej, powlekanej kopułki i ultrasztywna obudowa dodają do tego precyzyjną scenę dźwiękową, znaną z zaawansowanych konstrukcji high-end.” Opcjonalny stand X3 umożliwia ustawienie X14 na odpowiedniej wysokości, zaś stopy SF 1 sposób pozwalają postawić kolumny na półce. Seria kolumn z początków XXI wieku byłaby niekompletna bez głośnika centralnego (choć i to się zmienia). Dynaudio do systemów kina domowego oferuje model Excite X24 Center. Można założyć, że znajdzie on zastosowanie również w systemach wielokanałowego audio, jednak – o ile wiem – to absolutna nisza, liczą się – jeśli w ogóle – systemy AV.

Nagrania użyte w teście (wybór)

---

• Le Jeu des pèlerins d’Emmaüs, Ensemble Organum, Marcel Pérès, “Musique D’Abord”, Harmonia Mundi HMA1951347, CD (1990/2014).
• Bajm, Ballady, Pomaton EMI 8 55988 2, CD (1997).
• Bing Crosby, The Radio Years, GNP Records/King Records (Japan) 240E 6848, “Very Best Jazz”, CD (1988).
• Jean-Michel Jarre, Magnetic Fields, Dreyfus Disques/Epic EPC 488138 2, CD (1981/1997).
• Maria Peszek, Jezus Maria Peszek, Mystic Production MYSTCD 214, CD (2013).
• Miles Davis, In A Silent Way, Columbia/Mobile Fidelity UDSACD-2088, “Special Limited Edition, No. 1311”, SACD/CD (1969/2012).
• Nosowska, 8, Supersam Music SM 01, CD (2011); recenzja TUTAJ.
• Pat Metheny Group, Offramp, ECM ECM1216, CD (1982).
• Pat Metheny Group, Offramp, ECM/Universal Music K.K. UCCU-9543, “Jazz The Best No. 43”, gold-CD (1982/2004).
• Porcupine Tree, Deadwing, Lava 93437, CD (2005).

Japońskie wersje płyt dostępne na

Porównywanie nowej wersji kolumn Excite, modelu X34, do starej, modelu X32, nie ma sensu. Myślę, że paradygmat, którym kierowali się konstruktorzy w najnowszej wersji, jest w ogólnych zarysach ten sam, z jakim mieliśmy do czynienia z poprzednimi Excite. Tyle że jego realizacja przeskoczyła jakiś próg, może i nie tak wielki, ale jednak zmieniający perspektywę, z której patrzy się na te konstrukcje. Bo to pod każdym względem nowe otwarcie – tak to widzę.

Centralnym tematem, jaki przewijał się przy wszystkich odsłuchiwanych płytach była nieprawdopodobna przezroczystość tych konstrukcji. Przezroczystość, czyli rozdzielczość. Jeśliby postawić obok nich Castle z serii Knight, np. Knight 5, można by powiedzieć, że mamy dzień i noc – dniem byłyby Dynaudio, a nocą Castle. Bez wartościowania, po prostu koło tak skrajnie różnego sposobu interpretacji tego, co jest na płycie trudno przejść obojętnie.
Tak więc – przezroczystość. X34 grają niebywale otwartym dźwiękiem. Duża część innych kolumn będzie brzmiała, jakby ktoś zarzucił na nie koc. I znowu – nie będzie to znaczyło, że są gorsze, a jedynie – inne. W testowanym modelu duńskiej firmy udało się przejść ponad ograniczeniami materiału, jaki stosuje ona na membrany głośników niskotonowych. Znakomicie zachowujący się w wielu elementach, pod względem rozdzielczości czasem był z tyłu, dodając od siebie podbarwienia na środku pasma i lekko homogenizując bas. To oczywiście moje zdanie, nie coś „do wierzenia” – kilka lat temu korespondowałem z właścicielem kolumn Dynaudio, który z podziwu godnym zapałem, a nawet charyzmą walczył, żebym to odszczekał. Nie mogłem tego zrobić, nie wtedy. A to dlatego, że dopiero w nowych konstrukcjach słyszę postęp – ale od razu znaczący.

To granie bez trzymanki, jeśli tak mogę powiedzieć. Z jednej strony mamy wybitnie prowadzoną górę – to jeden z lepszych głośników wysokotonowych na rynku.

Są lepsze, ale nieliczne i wielokrotnie droższe. Jest precyzyjny, w sensie umiejętności pokazywania zarówno rysunku, jak i wypełnienia we wszystkich jego objawach. Część (duża) miękkich kopułek brzmi ostro i charkotliwie, znacznie gorzej niż ich metalowe odpowiedniki. Dynaudio ma jednak patent na górę, który stosuje w coraz to tańszych przetwornikach. Dźwięk jest otwarty nie przez podkreślenie góry, ani tym bardziej jej utwardzenie, a przez niesamowitą ilość informacji, jakie dostajemy. Nawet z nie do końca dopracowanym materiałem z płyty Ballady Bajmu przekaz był tak wciągający i po prostu interesujący, że czekałem na kolejny fragment piosenki, wsłuchiwałem się weń, zaintrygowany tym, co tam słychać.

Drugi skraj pasma jest być może jeszcze bardziej zaskakujący. Niewielkie wymiary kolumn nie zapowiadają tak dopracowanego basu. Nie jest on może najniższy, fizyka wciąż nas obowiązuje. Dzieje się jednak to samo, co przy wysokich tonach: mamy treściwość i informację. Razem dają coś, co powoduje, że mamy wrażenie odsłuchu przez dużą kolumnę minus najniższy bas. Chodzi o to, że skala dźwięku jest duża, niemal „za duża” jak na tak niewielkie kolumny. Dynamika jest momentami zaskakująco dobra, kolumny brzmią szybko i bez ograniczeń, bez kompresji. W dużej mierze właśnie dlatego siedzimy zauroczeni kolejnymi utworami i płytami. Nowe, dostrzeżone po raz pierwszy detale cieszą. Jeśli jednak są zbyt wyraziste, przesłaniają to, co z przodu można się zabić – znają to państwo, prawda? X34 tego nie robią, zarówno w Balladach, jak i słuchanej potem In A Silent Way Davisa to „wnikanie” nie polegało na wyodrębnianiu szczegółów, a na lepszym orientowaniu się w tym, co jest na płycie. Jestem pewien, że da się to powtórzyć w dowolnym systemie, nie tylko w moim – dźwięk nagle się po prostu otwiera, słyszymy „dalej” w miks, przy zachowaniu właściwych proporcji.
Sposób formowania niskich dźwięków jest tu inny niż we wspomnianych Castle’ach, ale i np. kolumnach PMC (np. TUTAJ). Castle pokazują go w bardziej miękki, okrągły sposób. Są przez to niesamowicie przyjemne. PCM grają bardziej konturowym dźwiękiem z podkreślonym tzw. „kick basem”, dający wrażenie uczestnictwa w koncercie. X34 są jeszcze szybsze niż PMC, ale bez konturowania dźwięku. Są też lepiej skupiane niż Castle, choć nie są tak ciepłe i „wybaczające” dla nagrań.

Góra i dół, choć bardzo ciekawe, są jednak tylko dodatkiem do środka pasma – generalnie i konkretnie tutaj. Otwartość, „wyzwolenie” brzmienia z czegoś w rodzaju mgiełki są dojmujące. A to dlatego, że nie ma w tym przesady, nie ma ostrości i odchudzenia. Mocny, nieco miękki, dobrze kontrolowany bas daje wystarczający fundament, buduje duże źródła pozorne, a dynamika pozwala całości „oddychać”. To nie jest więc kolejny „chudy” dźwięk. Jest jednak na tyle charakterystyczny, właśnie przez sposób prowadzenia średnicy, że trzeba temu poświęcić więcej czasu.
Dążąc do tego, co z X34 słyszymy, a co wielu wyda się jedyną właściwą drogą, konstruktorzy musieli dokonać wielu wyborów. Jednym z nich było ustawienie barwy. Testowane kolumny brzmią w świeży i otwarty sposób – już o tym mówiłem. Ilość informacji jest bardzo duża – to też już wiemy. Żeby maksymalnie wykorzystać te zalety postanowiono nie tamować górnej średnicy. Ta, a mówimy o zakresie 2-4 kHz, jest mocna i jednoznaczna.

Życie nie jest tak proste, jak by to wynikało z tabel i wykresów. Widząc płaską jak stół charakterystykę pasma przenoszenia kolumn możemy być niemal pewni ich agresywnego dźwięku. Dopiero odpowiednie skorelowanie promieniowania na głównej osi z promieniowaniem poza nią, jak również zrozumienie, jak to się zmienia w czasie daje jakie-takie pojęcie o możliwościach danej konstrukcji. I zwykle zakres o którym mówię jest lekko wycofany, co w realnym świecie daje przyjemniejsze, stonowane brzmienie.
W najdroższych konstrukcjach taka sztuczka nie przejdzie – odbije się na klarowności i otwartości, jak również selektywności. Tam trzeba sobie radzić stosując droższe przetworniki i droższe elementy w zwrotnicy, jeszcze mocniej dbając o takie połączenie głośników, aby grały jak jeden duży przetwornik.
Wydaje się, że w X34, choć to przecież nie są najdroższe kolumny, jakie testowałem, zdecydowano się na tę drugą opcję. Na dobre i na złe. Na dobre, bo ciężko będzie znaleźć inne kolumny w cenie poniżej 10 000 zł (to oczywiście granica umowna), które był tak profesjonalnie, tj. odpowiedzialnie ukazywało detale. Na złe, bo nie ze wszystkimi wzmacniaczami będzie to do przyjęcia. Szukałbym przede wszystkim wśród cieplejszych konstrukcji. Heed, Roksan, Advance Acoustic – to właściwy kierunek poszukiwań. Clones Audio też powinien zabrzmieć znakomicie. Albo wzmacniacze lampowe. Myślę, że Prima Luna zgra się z nimi znakomicie, podobnie jak Linear Audio Research. Normalnie połączenie lampy i Dynaudio zalecałbym z ostrożnością – raczej w niewielkich pomieszczeniach i wskazywałbym na wzmacniacze o dużej mocy wyjściowej. Nowa seria została przeprojektowana tak, aby impedancja była korzystniejsza z punktu widzenia lamp. Producent mówi o impedancji nominalnej 8 Ω i choć na 100% spada ona znacząco na basie, to rzeczywiście wysterowanie tych konstrukcji nie było problematyczne.

Podsumowanie

Melomani przyzwyczajeni do mocnego, jednoznacznego dźwięku poprzednich konstrukcji Dynaudio będą zaskoczeni, o ile więcej informacji można wydobyć z wyglądających podobnie głośników. Jak niżej bas może zejść. I jak bardziej dynamicznie wszystko może zagrać. Połączenie tych trzech elementów sprawia, że X34 są jedną z ciekawszych konstrukcji w cenie do 10 000 zł, przynajmniej spośród tych, które słyszałem. Nie są „najlepsze”, bo jest parę innych wartych zainteresowania konstrukcji, ale w swoim idiomie dźwiękowym są chyba nie do pokonania. Nie są idealne, trzeba będzie pomyśleć o wzmacniaczu, który nie doda od siebie niczego na wyższej średnicy, a może nawet trochę ją zatamuje. Z drogimi komponentami, kosztującymi 30 000 zł i więcej nie byłby to żaden problem. Kolumny nie grają bowiem jaskrawym dźwiękiem, a po prostu pokazują tyle informacji, że tańsze wzmacniacze sobie z tym nie radzą. Z dobrym wzmacniaczem dostaniemy jednak niesamowity dźwięk. Kolumny są przy tym pięknie wykonane, a w ich budowie mamy prawdziwą inżynierię, nie chińskie próby dogonienia Europy. Nie mam nic przeciwko wyrobom z Ch.R.L-D., często są znakomite. Jeśli jednak chodzi o innowacje wciąż wydaje się, że inżynierowie stamtąd raczej podpatrują niż proponują własne rozwiązania. Dynaudio pokazuje, że w wiedzy i europejskim etosie pracy tkwią niesamowite możliwości.

Do danych katalogowych już się odwoływaliśmy, zróbmy to jeszcze raz:

W nowej serii Excite połączono high-endowy dźwięk i ponadczasową elegancję zamkniętą w smukłych obudowach. Nowe modele mogą być w łatwy sposób wysterowane przez dowolny wzmacniacz – zostały zaprojektowane tak, aby ich impedancja była przyjazna, liniowa i wysoka; poprawa możliwa była także dzięki zastosowaniu nowych, wysokoskutecznych przetworników. […] Smukły projekt o wyróżniającym się, nie do pomylenia z czymkolwiek innym, wyglądzie – to eleganckie, wolnostojące kolumny klasy high-end, których fantastyczny dźwięk i nieprawdopodobna, trójwymiarowa scena dźwiękowa zaprzeczają ich niewielkim wymiarom.

Excite X34 to kolumny podłogowe (wolnostojące) o wysokości 929 mm, szerokości 170 mm i głębokości 270 mm (wszystkie wymiary bez nóżek i kolców). Wyglądają znakomicie, a to zarówno przez dobrze dobrane proporcje, jak i świetnie położony naturalny fornir. Pionowe krawędzie z przodu zostały ścięte pod kątem 90º, jeszcze bardziej minimalizując optycznie „wagę”. Od przedniej ścianki odcinają się srebrne kosze dwóch, 145 mm (120 mm mierzone na zewnątrz górnego zawieszenia) głośników nisko-średniotonowych i front pięknej, wykonanej z jedwabiu 27 mm kopułki. Zarówno kosze, jak i front to ciśnieniowe odlewy ze stopu aluminium. Membrany głośników stożkowych wykonano z poddanej modyfikacjom odmiany polipropylenu o nazwie MSP (magnesium silicate polymer). To element wyróżniający tę firmę, znaną również z tego, że membrany wykonywane są w niej z jednego elementu wraz z nakładką przeciwpyłową oraz że cewki ich głośników są ponadstandardowo duże. W serii Excite to ostatnie nie jest specjalnie widoczne, choć średnica fi 40 mm cewki to i tak sporo. Nawinięto je lekkim drutem aluminiowym na sztywnym i lekkim karkasie – ma to pomóc odprowadzić ciepło i zmniejszyć bezwładność. Kosze głośników są masywne, a ich ramiona wyprofilowane tak, aby powietrze od tylnej strony membrany nie napotykało zbyt dużych oporów. Także magnesy robią duże wrażenie. Tylna strona kopułki wysokotonowej została zamknięta puszką obniżającą rezonans własny membrany, a tym samym poszerzającą pasmo przenoszenia głośnika (użyteczne). Membrany pokrywane są opracowanym w Dynaudio, a z okazji wprowadzenia do sprzedaży kolumn Focus (2011) poprawionym procesie. Impregnat ma zmniejszyć rezonanse własne membrany.

Zwrotnicę zmontowano na pojedynczych, złoconych zaciskach głośnikowych – od tyłu - na płytce drukowanej. Firma wiele pisze o pracy, jaka poświecono na jej dostrajanie i sugeruje, że to ona odpowiada w największej mierze za zmiany w dźwięku, zaszłe w stosunku do poprzedniej serii. Zastosowano w niej kondensator polipropylenowy i elektrolityczne Bennic oraz cewki rdzeniowe – ale z rdzeniem proszkowym. Masowe oporniki nalutowano z drugiej strony płytki. Przetworniki i zwrotnicę połączono za pomocą miedzianych skrętek wpinanych na skuwkę.

Obudowę wykonano z płyt MDF wzmacnianych od środka dodatkowymi, cieńszymi płytami. Wytłumiono je gąbką (na ściankach bocznych) i dużą ilością sztucznej wełny. Kolumny wyposażone zostały w maskownicę z czarnego materiału, przytrzymywaną w miejscu przez ukryte pod okleiną magnesy. Ciekawe jest też zastosowanie sprytnie wykonanych nóżek antywibracyjnych z gumy, które można zamienić na kolce u regulowanej wysokości, sprzęgające kolumny z podłogą okrytą wykładziną lub dywanem. Do kompletu dostajemy parę zatyczek z gąbki, którymi możemy zamknąć wylot bas refleksu – np. jeśli bas zbyt dudni, albo chcemy zmniejszyć jego ilość. Warto zaznaczyć, że poprawia się wówczas odpowiedź impulsowa kolumn.